Herstellende landbouw en permacultuur
Grootschalige industriële landbouw ligt steeds meer onder vuur. CO2-uitstoot, afname van de biodiversiteit, megastallen en het fosfaatplafond. Dit zijn zo maar een aantal onderwerpen die nu spelen binnen de sector. Nederland verandert, consumenten zijn aan het veranderen. Meer is niet langer automatisch ook beter. De behoefte van consumenten naar gezond, lokaal en traceerbaar eten neemt toe. Mede naar aanleiding van meerdere voedselschandalen. Herstellende landbouw biedt mogelijkheden. Verandert de agrarische sector in Nederland mee?
Wat is landbouw?
Aan het begin van de jaren 1950 omschreef de Wageningse landbouweconoom Minderhoud landbouw als volgt. ‘De toepassing van arbeid op de natuur om deze met medewerking van kapitaal te dwingen meer voor de mens nuttige planten en dieren voort te brengen dan ze zou opleveren, als ze aan zich zelf zou worden overgelaten’. Hierin klinkt de opvatting door dat de mens de natuur moet dwingen om nuttig te zijn. De mens staat boven de natuur en legt de spelregels op. De natuur heeft zich maar aan te passen.
Een tweede definitie spreekt al anders over landbouw. ‘De menselijke activiteit die nuttig organisch materiaal voortbrengt door middel van planten en dieren, met de zon als energiebron’. Deze definitie klinkt wat mij betreft al veel aangenamer. Alleen is de zon als energiebron in de moderne industriële landbouw vervangen door machines. Deze worden aangedreven door fossiele brandstoffen.
Landbouw is bovenal echter ook ‘mensenwerk’. Het kent dus ook belangrijke sociale en culturele componenten. Aangezien landbouw ook het maken van keuzes omvat, kent het ook belangrijke economische kanten. In zijn lange geschiedenis evolueerde de agrarische sector. Van een ‘strategie voor overleven’, zoals eerder jagen en verzamelen, naar een economische sector. Een sector die nog maar een zeer klein deel van de beroepsbevolking een inkomen verschaft.
Wat is dan herstellende landbouw?
Nog een definitie. ‘Herstellende landbouw is toegepaste ecologie’. Deze laatste definitie brengt ons kort en bondig bij de essentie van wat landbouw is of zou kunnen zijn. Landbouw kan worden gebruikt om natuurlijke, meerjarige agrarische ecosystemen op te bouwen. Zo laat je de systemen hun werk doen voor het leven op aarde. Terwijl je ook voorziet in eten, bouwmaterialen, medicijnen en brandstof voor mensen. De oogst neemt toe en het systeem heeft steeds minder input van buitenaf nodig. De opbrengst neemt dus steeds verder toe. Herstellende landbouw maakt gebruik van permacultuur als ontwerpmethode.
Wat is Permacultuur?
Permacultuur gaat over het besef dat wij een onderdeel zijn van de natuur. Van het ecosysteem in, op en om de aarde. Alles wat we doen heeft een effect op het geheel. Alles wat om ons heen gebeurt heeft een effect op ons. De bedoeling van permacultuur is dat we weer onderdeel gaan worden van dat systeem. Zo kunnen wij het systeem ondersteunen met onze acties. Vervolgens kan het systeem ons weer ondersteunen.
Een definitie (nu echt de laatste ;-)): ‘Permacultuur is een ontwerpsysteem voor het leven en de leefomgeving van de mens. Ecologisch duurzaam en economisch stabiel’. Complexe ecosystemen in de natuur dienen hierbij als voorbeeld. Permacultuur streeft naar een positieve vermeerdering. De ontwerpprincipes bieden een manier om te beslissen welke acties nodig zijn. Het maakt gebruik van systeemdenken.
Systeemdenken probeert overzicht in het geheel krijgen en te houden. Dit in plaats van zich te concentreren op afzonderlijke onderdelen. Het gedrag van een systeem wordt niet gezien als een simpele keten van oorzaak en gevolg. Systeemdenken vereist een holistische kijk op het te bestuderen systeem. Dit wil zeggen dat er niet alleen naar de afzonderlijke deelsystemen gekeken wordt. We kijken vooral ook naar hun wisselwerking en naar hun plaats in het geheel. Systeemdenken is het besef dat een actie meerdere gevolgen kan hebben. Systeemdenken is ook het besef dat jouw acties een positieve of negatieve invloed hebben op het hele systeem.